Gãy cổ xương đùi – ác mộng của những người cao tuổi, là bệnh rất khó điều trị và để lại những di chứng nặng nề, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh.
-
Thế nào là gãy cổ xương đùi ?
Gãy cổ xương đùi là loại gãy xương ở vị trí giữa chỏm xương đùi và khối mấu chuyển. Đây là bệnh gãy xương thường gặp, đặc biệt ở người cao tuổi.
Cổ xương đùi có những đặc điểm phức tạp về giải phẫu và chức năng khiến cho việc gãy cổ xương đùi là một trong những trường hợp gãy xương nặng, khó điều trị và để lại di chứng nặng nề.
- Xương đùi là xương lớn, cấu trúc xương ở vùng cổ xương đùi có 2 hệ thống bè xương, hệ thống bè quạt ở vùng cổ chỏm xương đùi và hệ cung nhọn ở vùng mấu chuyển, giữa 2 hệ thống bè xương là điểm yếu nhất của cổ xương đùi, được gọi là tam giác ward và đây chính là điểm dễ gãy nhất.
- Hệ thống động mạch nuôi chỏm xương đùi khá hạn chế, lại đi vắt qua cổ xương đùi, nên khi gãy cổ xương đùi đa số các mạch máu nuôi chỏm bị tổn thương, nguy cơ gây hoại tử chỏm xương đùi cao.
- Cổ xương đùi nằm hoàn toàn trong bao khớp do đó khi gãy xương không có khối máu tụ bao quanh ổ gãy, không có can xương từ màng xương.
- Cổ xương đùi nằm gần như hoàn toàn trong bao khớp, khi gãy máu tụ trong bao khớp làm tăng áp lực ổ khớp, tổn thương mạch máu nuôi khớp dẫn đến tình trạng dễ hoại tử chỏm xương đùi.
-
Nguyên nhân gãy cổ xương đùi?
Nguyên nhân chính gây gãy cổ xương đùi chủ yếu do chấn thương, ngoài ra có một số ít liên quan đến các bệnh lý.
2.1. Do chấn thương
- Chấn thương trực tiếp: Do ngã đập vùng mấu chuyển lớn xuống nền cứng, lực truyền qua cổ xương đùi và làm gãy cổ xương đùi, cơ chế gãy do chấn thương trực tiếp ít gặp, chủ yếu gặp ở người cao tuổi, người bị loãng xương có nền xương yếu
- Chấn thương gián tiếp: Lực tác động vào gối hoặc bàn chân ở tư thế đùi khép gây ra một lực lớn dồn lên làm gãy cổ xương đùi, cơ chế này thường gặp hơn.
- Ở người cao tuổi chỉ cần một chấn thương nhẹ cũng có thể gây gãy cổ xương đùi, còn đối với người trẻ gãy cổ xương đùi thường gặp ở bệnh cảnh chấn thương nặng, đa chấn thương.
2.2. Do bệnh lý
Các bệnh lý khác làm giảm chất lượng xương có thể gây gãy cổ xương đùi như loãng xương, viêm xương, u xương, ung thư di căn xương…
-
Biến chứng
Gồm cả các biến chứng cấp tính ngay khi gãy cổ xương đùi và các biến chứng liên quan đến việc nằm lâu, bất động lâu
- Biến chứng cấp tính:
Các biến chứng cấp tính có thể gặp như: Sốc mất máu, sốc do đau, tắc mạch mỡ ( do mỡ từ ổ gãy xương xâm nhập vào hệ tuần hoàn),trường hợp nặng thêm các tình trạng bệnh lý tim mạch, hô hấp có sẵn của người bệnh gây nên các đợt suy tim mất bù, đợt cấp bệnh phổi mạn tính…
- Các biến chứng liên quan đến nằm lâu, bất động lâu như:
Huyết khối tĩnh mạch chân, huyết khối động mạch phổi, loét tỳ đè, nhiễm trùng ( viêm phổi, nhiễm trùng tiết niệu..), teo cơ, suy dinh dưỡng…
4. Các phương pháp điều trị gãy cổ xương đùi
4.1 Sơ cứu
Trước khi tiến hành các phương pháp điều trị, việc đầu tiên cần tiến hành sơ cứu ngay khi tiếp xúc với bệnh nhân gãy cổ xương đùi.
- Cố định ổ gãy: Thông thường dùng 3 nẹp, 1 nẹp từ nếp bẹn đến cổ chân, 1 nẹp từ hõm nách tới cổ chân và 1 nẹp đặt phía sau từ xương bả vai tới gót chân sau. Nếu không có nẹp tại nơi sơ cứu có thể cố định bằng cách buộc hai chân lại với nhau, di chuyển người bệnh trên cáng cứng.
- Dùng thuốc giảm đau: Dùng thuốc giảm đau toàn thân như promedol hoặc morphin tiêm bắp và giảm đau tại chỗ novocain tiêm tại điểm đau.
4.2 Điều trị gãy cổ xương đùi
- Bó bột
Chỉ định: Trong trường hợp gãy xương ở trẻ em, khả năng hồi phục ở trẻ nhỏ tốt.
Thời gian giữ bột là 3 tháng.
Hiện nay, phương pháp này ít được sử dụng trong điều trị gãy cổ xương đùi do thời gian bất động lâu, dễ gây các biến chứng nặng nề nhất là những bệnh nhân cao tuổi.
- Phương pháp kéo liên tục
Chỉ định những trường hợp có chống chỉ định dùng phương pháp mổ kết hợp xương, thay khớp hay khi bệnh nhân gãy không di lệch
- Kết hợp xương
Hiện nay còn áp dụng kết hợp xương mở khớp bằng vít xương xốp và kết hợp xương bằng nẹp DHS.
Kết hợp xương bằng nẹp DHS có ưu điểm kết hợp xương vững chắc, luôn ép cho 2 mặt gãy áp khít nhau và chống được sự đổ gập của cổ xương đùi gây biến dạng khép.
Với phương pháp này vẫn có tỷ lệ gây các biến chứng như tiêu chỏm xương đùi, khớp giả, thoái hóa khớp…
- Thay khớp
Phương pháp thay khớp là phương pháp tối ưu nhất đối với những người bệnh cao tuổi trên 50 tuổi, do đối tượng này có tỷ lệ loãng xương cao không thể kết hợp xương. Do vậy, nên lựa chọn phương pháp ngay từ đầu, hiện nay có 2 phương pháp thay khớp nhân tạo
- Thay khớp háng bán phần: Là chỉ thay phần chỏm xương đùi, áp dụng khi ổ cối vẫn còn nguyên vẹn
- Thay khớp háng toàn phần: Là thay cả chỏm xương đùi và ổ cối ở những người bệnh có tổn thương cả ổ cối..
Thay khớp háng bán phần và thay khớp háng toàn phần là phương pháp tối ưu mang lại hiệu quả điều trị cao, hạn chế tai biến. Hiện nay tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ đã phẫu thuật thay khớp háng thành công cho nhiều ca bệnh, mang lại cuộc sống sinh hoạt, lao động bình thường cho người bệnh.
Bác sĩ Hà Quang Hiệp – Cao Thủy
