-
Xuất huyết tiêu hóa trên là gì ?
Xuất huyết tiêu hóa trên được định nghĩa máu chảy từ mạch máu vào lòng ống tiêu hóa tính từ góc Treitz trở lên ( bao gồm xuất huyết do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản và không do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản). Là một cấp cứu nội , ngoại khoa thường gặp, tình trạng này ảnh hưởng đến 48 – 165 /100.000 người lớn mỗi năm.
Trong những thập kỉ qua dù có nhiều tiến bộ trong điều trị xuất huyết tiêu hóa trên song tỷ lệ tử vong cũng không thay đổi, tỷ lệ tử vong từ 2 % đến 15 % đã có những báo cáo tỷ lệ này cao hơn lên tới 35% ( với bệnh nhân nặng có nhiều bệnh lý đồng mắc) ở các nước Châu Âu .
Hình 1: Phân loại xuất huyết tiêu hóa
-
Triệu chứng xuất huyết tiêu hóa trên ?
Bệnh nhân có thể có các tiền triệu: đau bụng, mệt lả, hoa mắt, cảm thấy miệng hơi tanh.
– Bệnh nhân có 3 dấu hiệu điển hình:
+ Nôn ra máu: đây là dấu hiệu quan trọng nhất để chẩn đoán có xuất huyết tiêu hóa. Bệnh nhân có thể có các dấu hiệu tiền triệu báo trước hoặc cũng có thể không khi nôn ra máu rất nhiều và nhanh. Nếu máu vừa mới chảy thì nôn ra máu còn tươi.
Hình 2: Hình ảnh bệnh nhân nôn ra máu
+ Đi ngoài phân đen: Máu chảy ra trong dạ dày lâu mà chưa tống ra ngoài thì dịch vị dạ dày sẽ tiêu hóa nên bệnh nhân thường đi ngoài phân đen và có mùi rỉ sắt đó là do có máu trong phân. Đặc điểm phân đen như bã cà phê, mùi khẳm do máu được tiêu hóa 1 phần. Nếu bị chảy máu nhiều thì đi ngoài phân thường loãng, có màu đỏ lẫn với phân có mùi khắm. Nếu chảy máu ít thì phân vẫn có khuôn, có màu đen giống như nhựa đường, có mùi khẳm.
+ Biểu hiện mất máu cấp, có thể sốc mất máu: Bệnh nhân có thể có biểu hiện mất máu cấp : vã mồ hôi, da xanh, mặt tái hoặc trắng, chóng mặt có thể bị ngã ra, chân tay lạnh, ngất, huyết áp giảm, mạch nhanh nhỏ, có thể đái ít hoặc vô niệu.
-
Nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa trên?
Hình 3 : Phân loại nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa trên
Xuất huyết tiêu hóa trên chủ yếu gặp là loét dạ dày tá tràng chiếm 35-50%.
Xuất huyết tiêu hóa do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản, dạ dày ở bệnh lý gan gặp 2-9%.
Một số nguyên nhân ít gặp hơn viêm dạ dày, viêm thực quản, rách thực quản, tổn thương ung thư, dị dạng mạch..
-
Chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa trên?
Dựa vào lâm sàng có triệu chứng xuất huyết tiêu hóa trên nôn ra máu, đi ngoài phân đen, mất máu cấp
Dựa vào kết quả nội soi thực quản dạ dày cho thấy nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa trên.
Mức độ xuất huyết tiêu hóa dựa vào lượng máu mất và xét nghiệm máu
Hình 4: Phân loại mức độ xuất huyết tiêu hóa
- Điều trị xuất huyết tiêu hóa trên?
Nguyên tắc điều trị xuất huyết tiêu hóa đảm bảo khối lượng tuần hoàn, điều trị nội khoa, điều trị can thiệp qua nội soi
– Bệnh nhân được đánh giá tình trạng tuần hoàn và bù dịch, bù khối lượng tuần hoàn , truyền máu khi cần
– Bệnh nhân được nội soi thực quản dạ dày tá tràng để chẩn đoán nguyên nhân gây xuất huyết qua đó có thể can thiệp điều trị qua nội soi như tiêm kẹp clip cầm máu, thắt tĩnh mạch thực quản giãn, ..
– Tùy vào nhóm nguyên nhân và điều trị nội khoa bằng các thuốc khác nhau: thuốc giảm tiết , thuốc giảm áp tĩnh mạch cửa..
- Chế độ ăn sinh hoạt bệnh nhân xuất huyết tiêu hóa trên
– Bệnh nhân nằm đầu thấp, nghỉ ngơi tại giường, bất động
– Ăn các thức ăn nguội, lỏng dễ tiêu như cháo, súp, sữa , chia nhiều bữa..
